«Ήμασταν τέλειοι, απλώς όχι ο ένας για τον άλλον»: Όταν η αγάπη δεν αρκεί.

Στον ψυχοθεραπευτικό διάλογο, δεν είναι σπάνιο να έρχονται άνθρωποι με έντονο συναισθηματικό φορτίο για σχέσεις που τελείωσαν χωρίς «φανερό λόγο»: χωρίς προδοσία, χωρίς κακοποίηση, χωρίς συναισθηματική έλλειψη. Σχέσεις που έμοιαζαν λειτουργικές, στοργικές, γεμάτες προοπτικές. Και όμως, δεν άντεξαν. Το τέλος συνοδεύεται συχνά από τη φράση: «Ήμασταν τέλειοι, απλώς όχι ο ένας για τον άλλον».

Η φράση αυτή, που κρύβει πόνο και ειλικρίνεια, μας οδηγεί σε βαθύτερους προβληματισμούς για τη συμβατότητα, τις ψυχολογικές ανάγκες, την έννοια της "αρμονίας" σε μία σχέση και το τι σημαίνει τελικά «συναισθηματική επιτυχία».

Ψυχολογική θεμελίωση: Η Θεωρία της Προσκόλλησης (Attachment Theory)

Η θεωρία προσκόλλησης, όπως διαμορφώθηκε από τον John Bowlby και εμπλουτίστηκε από την Mary Ainsworth, υποστηρίζει ότι οι πρώιμες εμπειρίες με τους φροντιστές μας διαμορφώνουν εσωτερικά μοντέλα σχέσεων που επηρεάζουν το πώς σχετιζόμαστε ως ενήλικες.

Σύμφωνα με την ενήλικη προσέγγιση (Bartholomew & Horowitz, 1991), υπάρχουν τέσσερις βασικοί τύποι προσκόλλησης:

Ασφαλής προσκόλληση – άτομα που νιώθουν άνετα με την οικειότητα και την αυτονομία.
Αγχωδώς προσκολλημένοι – αναζητούν διαρκή επιβεβαίωση και φοβούνται την εγκατάλειψη.
Αποφευκτικά προσκολλημένοι – αποφεύγουν τη συναισθηματική εγγύτητα και δίνουν προτεραιότητα στην ανεξαρτησία.
Αγχωδώς-αποφευκτικοί (φοβισμένοι) – νιώθουν έντονη σύγκρουση μεταξύ ανάγκης και φόβου για οικειότητα.
Η δυναμική μιας σχέσης μπορεί να εκτροχιαστεί όταν τα πρότυπα προσκόλλησης των δύο συντρόφων έρχονται σε ασυμφωνία. Για παράδειγμα, ένας αγχωδώς προσκολλημένος σύντροφος μπορεί να νιώθει ανεπαρκής ή παραμελημένος δίπλα σε έναν αποφευκτικά προσκολλημένο σύντροφο, ακόμα και αν υπάρχει αμοιβαία αγάπη.

Συντροφική Θεραπεία και Θεραπευτικό Πλαίσιο

Στη συντροφική θεραπεία (couples therapy), όπως διαμορφώθηκε από θεραπευτές όπως οι Sue Johnson (EFT) και Harville Hendrix (Imago Therapy), μία σχέση δεν αξιολογείται μόνο με βάση την «καλή πρόθεση» ή την «αγάπη», αλλά κυρίως με βάση:

>Την ικανότητα των δύο να ρυθμίζουν συγκρούσεις,
>Την συναισθηματική διαθεσιμότητα,
>Την συντονισμένη επικοινωνία,
>Και τη διαφοροποίηση (Bowen, 1978): την ικανότητα να παραμένει κάποιος εαυτός του μέσα στη σχέση.
Μία «καλή σχέση» απαιτεί συνεχές διαπραγμάτευση προσωπικών και κοινών αναγκών. Όταν αυτό δεν επιτυγχάνεται, ακόμα και δύο φροντιστικοί, αξιακά ευθυγραμμισμένοι άνθρωποι μπορεί να καταλήξουν να αλληλοφθείρονται ψυχικά.

Κοινωνιολογικές προεκτάσεις: Η κουλτούρα της συμβατότητας

Η σύγχρονη κοινωνία, επηρεασμένη από τις ψηφιακές πλατφόρμες, προάγει την ιδέα της «σχέσης κατά παραγγελία»: κοινά hobbies, συμβατά επαγγέλματα, «matching» αξιών. Όμως, η συμβατότητα δεν εξασφαλίζει συναισθηματική ικανότητα για σύνδεση.

Η κοινωνική αφήγηση της «ιδανικής σχέσης» αγνοεί ότι η ποιότητα μιας σχέσης εξαρτάται από:

>Την ικανότητα διαχείρισης της διαφοράς,
>Την ανεκτικότητα στη ματαίωση,
>Την αποδοχή της αλλαγής του άλλου και του εαυτού.

Η αποδοχή του τέλους: Ψυχική ανθεκτικότητα και νόημα

Το να διαπιστώσει κανείς ότι «ήμασταν τέλειοι, αλλά όχι ο ένας για τον άλλον» μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά. Απελευθερώνει τον άνθρωπο από την τοξική ενοχή και επιτρέπει μια πιο σύνθετη κατανόηση του εαυτού και των σχέσεων.

Η αναγνώριση των ορίων της αγάπης δεν ακυρώνει την αξία της σχέσης. Αντιθέτως, της δίνει θέση στο προσωπικό αφήγημα ζωής ως σημαντικό κεφάλαιο, ακόμα κι αν δεν είχε αίσιο τέλος.

Βιβλιογραφία: 

Bauman, Z. (2003). Liquid Love: On the Frailty of Human Bonds.

Bowen, M. (1978). Family Therapy in Clinical Practice.

Fraley, R. C., & Shaver, P. R. (2000). Adult romantic attachment: Theoretical developments, emerging controversies, and unanswered questions.

Giddens, A. (1992). The Transformation of Intimacy: Sexuality, Love and Eroticism in Modern Societies.

Johnson, S. (2008). Hold Me Tight: Seven Conversations for a Lifetime of Love.

Hendrix, H. (2007). Getting the Love You Want: A Guide for Couples.

Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change.