Γονεϊκότητα στον 21ο αιώνα: ανάμεσα στην αγάπη, την πίεση και τις νέες προκλήσεις.

Η γονεϊκότητα σήμερα δεν είναι απλώς ο ρόλος του «γονιού» με την παραδοσιακή έννοια, αλλά μια δυναμική, δια βίου σχέση που διαμορφώνει βαθιά την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού – και ταυτόχρονα την ψυχική υγεία του ίδιου του γονέα. Σύγχρονες προσεγγίσεις μιλούν για τη γονεϊκότητα ως «σχέση υγείας» (relational health) ανάμεσα σε γονέα και παιδί, όπου η ποιότητα της συναισθηματικής σύνδεσης, της επικοινωνίας και της ρύθμισης των συναισθημάτων είναι καθοριστική για την ανάπτυξη του παιδιού.

1. Η σχέση γονέα–παιδιού ως «ασφαλής βάση»

Η θεωρία του δεσμού (attachment) και οι σύγχρονες εξελίξεις της επιβεβαιώνουν ότι η «ευαίσθητη» γονεϊκή ανταπόκριση – η ικανότητα του γονέα να αναγνωρίζει, να κατανοεί και να ρυθμίζει τις ανάγκες του παιδιού – συνδέεται με ασφαλή δεσμό, καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση, κοινωνική προσαρμογή και καλύτερη ψυχική υγεία σε βάθος χρόνου.

Νεότερα μοντέλα, όπως η «μαθησιακή θεωρία του δεσμού» (learning theory of attachment), δείχνουν ότι το παιδί μαθαίνει μέσα από επαναλαμβανόμενες εμπειρίες ποιο είναι το «αναμενόμενο» από τους σημαντικούς άλλους, διαμορφώνοντας εσωτερικά μοντέλα για το αν είναι άξιο αγάπης και αν οι άλλοι είναι διαθέσιμοι ή απορριπτικοί.

Με απλά λόγια:
Δεν υπάρχει «τέλειος» γονέας. Υπάρχει «αρκετά καλός» γονέας που:

προσπαθεί να είναι συναισθηματικά διαθέσιμος,

αναγνωρίζει τα λάθη του,

μπορεί να επανορθώσει στη σχέση με το παιδί.

2. Στυλ ανατροφής: γιατί έχει σημασία ο τρόπος, όχι μόνο η πρόθεση

Η κλασική τυπολογία των στυλ ανατροφής (authoritative – αυστηρός με ζεστασιά, authoritarian – αυταρχικός, permissive – επιτρεπτικός, neglectful – παραμελητικός) έχει επιβεβαιωθεί και σε σύγχρονες μελέτες.

Συστηματική ανασκόπηση (2010–2019) δείχνει ότι:

η γονεϊκή ζεστασιά, η συνεπής συμπεριφορική οριοθέτηση και η ενθάρρυνση αυτονομίας συνδέονται με λιγότερα εσωτερικευμένα συμπτώματα (άγχος, κατάθλιψη, ιδέες αυτοκτονίας) στους εφήβους, ενώ η ψυχολογική πίεση/έλεγχος και ο σκληρός, τιμωρητικός τρόπος πειθαρχίας σχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο συναισθηματικών δυσκολιών.

Πρόσφατη έρευνα σε εφήβους (2025) βρήκε ότι:

το authoritative στυλ είναι προστατευτικό απέναντι σε κατάθλιψη, άγχος και στρες,

το authoritarian στυλ αυξάνει τις πιθανότητες κατάθλιψης,

το permissive στυλ συνδέεται με αυξημένο στρες,
ενώ η αίσθηση κοινωνικής υποστήριξης τροποποιεί σημαντικά αυτά τα αποτελέσματα.

Άλλη πρόσφατη συστηματική ανασκόπηση επιβεβαιώνει ότι τα στυλ ανατροφής έχουν ουσιαστική επίδραση στην ψυχοκοινωνική ευημερία των εφήβων, με το authoritative στυλ να αναδεικνύεται ως το πιο ευεργετικό.

Σημαντικό επίσης είναι ότι νέες συγκριτικές μελέτες σε διαφορετικές κουλτούρες δείχνουν ότι:

η γονεϊκή ζεστασιά είναι προστατευτικός παράγοντας σχεδόν καθολικά,

αλλά η έννοια του «ελέγχου» και του «αυστηρού γονέα» διαφοροποιείται πολιτισμικά.

3. Συν-γονεϊκότητα και οικογενειακό σύστημα

Η γονεϊκότητα δεν είναι μόνο ένα ατομικό χαρακτηριστικό αλλά και συστηματικό φαινόμενο: η ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στους φροντιστές (coparenting) επηρεάζει άμεσα το παιδί.

Έρευνες και μετα-αναλύσεις δείχνουν ότι:

η υποστηρικτική συν-γονεϊκότητα (συνεργασία, σεβασμός, κοινό μέτωπο) σχετίζεται με καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση και κοινωνική προσαρμογή των παιδιών,

ενώ η ανταγωνιστική ή αντιφατική συν-γονεϊκότητα συνδέεται με αυξημένες συμπεριφορικές και συναισθηματικές δυσκολίες.

Πρόσφατη μελέτη (2024) έδειξε ότι η ποιότητα της συν-γονεϊκότητας επηρεάζει και την αίσθηση επάρκειας των γονέων, η οποία με τη σειρά της συνδέεται με λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς στα παιδιά.

Από συστημική οπτική, η γονεϊκότητα νοείται ως σύστημα σχέσεων:

γονέας–παιδί,

γονέας–γονέας,

οικογένεια–κοινωνικό πλαίσιο (σχολείο, κοινότητα, ψηφιακό περιβάλλον).

4. Η ψυχική υγεία του γονέα: ένας συχνά «αόρατος» παράγοντας

Τα τελευταία χρόνια, η έρευνα στρέφει την προσοχή όχι μόνο στην επίδραση της γονεϊκότητας στο παιδί, αλλά και στην ψυχική υγεία του ίδιου του γονέα.

Συστηματική ανασκόπηση (2024) που συνέκρινε προ και μετά COVID-19 δεδομένα δείχνει ότι:

τα στυλ ανατροφής σχετίζονται όχι μόνο με τα ψυχολογικά αποτελέσματα των παιδιών, αλλά και με την ψυχική κατάσταση των γονέων/φροντιστών (στρες, άγχος, καταθλιπτικά συμπτώματα).

Αυτό σημαίνει ότι:

ένα πολύ αυστηρό, τελειοθηρικό και αυτοκριτικό πλαίσιο γονεϊκότητας δεν επιβαρύνει μόνο το παιδί, αλλά αυξάνει και τον κίνδυνο εξουθένωσης και ψυχικής δυσφορίας του ίδιου του γονιού.

5. Γονεϊκό burnout: όταν η κούραση γίνεται εξουθένωση

Ο όρος parental burnout (γονεϊκή εξουθένωση) έχει αναπτυχθεί έντονα την τελευταία δεκαετία. Πρόκειται για μια κατάσταση έντονης, επίμονης εξάντλησης που σχετίζεται ειδικά με τον γονεϊκό ρόλο και χαρακτηρίζεται από:

συναισθηματική εξάντληση,

αίσθηση απομάκρυνσης από το παιδί,

αίσθηση ότι ο γονέας «δεν είναι πια ο ίδιος γονιός που ήταν».

Διεθνής κοινοπραξία ερευνών σε 42 χώρες έχει δείξει ότι:

το parental burnout εμφανίζεται συχνότερα σε πιο ατομικιστικές κοινωνίες,

αυξήθηκε στη διάρκεια της πανδημίας,

συνδέεται με υψηλές, συχνά μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τη «σωστή» γονεϊκότητα και λιγότερη κοινωνική υποστήριξη.

Πρόσφατες ανασκοπήσεις (2025) υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα του φαινομένου και την ανάγκη για ειδικές παρεμβάσεις: ψυχοθεραπεία, ομάδες υποστήριξης, προγράμματα εκπαίδευσης γονέων.

6. Γονείς στην ψηφιακή εποχή: οθόνες, εξάρτηση και όρια

Η ψηφιακή πραγματικότητα αποτελεί ίσως την πιο έντονη νέα πρόκληση για τη γονεϊκότητα. Σύγχρονες ανασκοπήσεις δείχνουν ότι:

η υπερβολική χρήση οθονών σχετίζεται με μειωμένη σωματική δραστηριότητα, κακό ύπνο, δυσκολίες προσοχής και συναισθηματικές δυσκολίες,

ωστόσο, ο τρόπος, το περιεχόμενο και το πλαίσιο χρήσης είναι καθοριστικά: εκπαιδευτικό, περιορισμένο και συνοδευόμενο από γονεϊκή παρουσία μπορεί να έχει ουδέτερες ή και θετικές επιδράσεις.

Έκθεση του ΟΟΣΑ (2025) τονίζει ότι η ανεπίβλεπτη χρήση, η ακατάλληλη για την ηλικία έκθεση σε περιεχόμενο και η μείωση της άμεσης αλληλεπίδρασης γονέα–παιδιού αποτελούν βασικούς κινδύνους.

Για τους γονείς, αυτό μεταφράζεται σε:

ανάγκη για σαφή, συνεπή όρια στη χρήση οθονών,

συμμετοχή στο ψηφιακό κόσμο του παιδιού (συζήτηση, συν-θέαση, κοινοί κανόνες),

εστίαση όχι μόνο στον «χρόνο» αλλά και στο είδος της χρήσης (π.χ. παθητικό scrolling vs. δημιουργική/εκπαιδευτική χρήση).

7. Πώς μπορεί να βοηθήσει η ψυχολογική υποστήριξη των γονέων;

Η ψυχοθεραπευτική ή συμβουλευτική δουλειά με γονείς μπορεί να εστιάσει σε πολλαπλά επίπεδα:

7.1 Ενημέρωση και ψυχοεκπαίδευση

Βάσει σύγχρονης βιβλιογραφίας για τον δεσμό, τα στυλ ανατροφής, την επίδραση οθονών, τα όρια.

Αποδόμηση μύθων τύπου «ο καλός γονιός δεν θυμώνει ποτέ» ή «αν βάλω όρια, θα τραυματίσω το παιδί».

7.2 Δουλειά στη σχέση με το παιδί

Ενίσχυση της συναισθηματικής διαθεσιμότητας (πιο ενεργή ακρόαση, αναγνώριση συναισθημάτων), πρακτικές για πιο σταθερά και ήρεμα όρια, ανάπτυξη γλώσσας που συνδυάζει ενσυναίσθηση και όριο («Καταλαβαίνω ότι θυμώνεις… και ταυτόχρονα δεν μπορώ να επιτρέψω…»).

7.3 Εστίαση στη συν-γονεϊκότητα

Ενθάρρυνση διαλόγου μεταξύ των γονέων για κοινές αξίες και κανόνες,

διερεύνηση κρυφών συμμαχιών (π.χ. γονέας–παιδί «εναντίον» του άλλου γονέα),

επεξεργασία συγκρούσεων που μεταφέρονται στο παιδί.

7.4 Φροντίδα του ίδιου του γονέα

Αναγνώριση σημείων γονεϊκής εξουθένωσης: χρόνια κόπωση, απουσία χαράς στον ρόλο, αποστασιοποίηση, αυτομομφή.

Ενίσχυση αυτοσυμπόνιας και ρεαλιστικών προσδοκιών («αρκετά καλός» γονιός αντί για «τέλειος»), σύνδεση με δίκτυα υποστήριξης: ομάδες γονέων, οικογενειακή θεραπεία, υποστηρικτικό συγγενικό/φιλικό περιβάλλον.

8. Συμπεράσματα

Η γονεϊκότητα σήμερα βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι: ανάμεσα στην επιθυμία των γονέων να προσφέρουν ό,τι καλύτερο μπορούν, στις κοινωνικές και ψηφιακές πιέσεις, στις απαιτήσεις της εργασίας και στις εσωτερικές τους ευαλωτότητες.

Η σύγχρονη βιβλιογραφία μάς δείχνει ότι:

η ζεστή, σταθερή και με όρια σχέση με το παιδί είναι από τους ισχυρότερους προστατευτικούς παράγοντες για την ψυχική του υγεία,

η ποιότητα της συν-γονεϊκότητας και η ψυχική υγεία του γονέα είναι εξίσου κρίσιμες,

η ψηφιακή εποχή και το γονεϊκό burnout αποτελούν νέες προκλήσεις που απαιτούν ενημέρωση, υποστήριξη και συλλογική συζήτηση.

Για τον/την ψυχολόγο, η δουλειά με γονείς δεν είναι απλώς «να μάθουν τεχνικές». Είναι ένας χώρος όπου ο γονέας:

μπορεί να δει ξανά τον εαυτό του μέσα από πιο συμπονετική και ρεαλιστική ματιά,

να συνδέσει την προσωπική του ιστορία με τον τρόπο που γονεϊκοποιεί,

να ανακαλύψει νέους, πιο λειτουργικούς τρόπους να είναι σε σχέση με το παιδί του – και με τον ίδιο του τον εαυτό.

Ενδεικτική βιβλιογραφία :

American Psychological Association. (2021). The impact of parental burnout. Monitor on Psychology, 52(8).

Bogdán, P. M., et al. (2025). Parental burnout: A progressive condition potentially… [Review article].

Bosmans, G., et al. (2020). A learning theory of attachment: Unraveling the black box of attachment development. Neuroscience & Biobehavioral Reviews.

Frosch, C. A., & Beeghly, M. (2019). Parenting and child development: A relational health perspective. Children, 6(1), 3.

Gerlach, J., et al. (2022). Family risk and early attachment development: The role of parental sensitivity. Infant Mental Health Journal.

Gorostiaga, A., Aliri, J., Balluerka, N., & Lameirinhas, J. (2019). Parenting styles and internalizing symptoms in adolescence: A systematic literature review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(17), 3192.

Kar, S. S., et al. (2025). Impact of screen time on development of children: A systematic review. Children, 12(10), 1297.

Khadka, R., et al. (2025). Relationship of parenting styles on depression, anxiety, stress and self-esteem of adolescents. PLOS ONE, 20(…).

Muppalla, S. K., et al. (2023). Effects of excessive screen time on child development. Cureus, 15(…).

Nuvoli, V., et al. (2025). Digital screen exposure in infants, children and adolescents: A systematic review. Public Health in Practice.

OECD. (2025). How’s Life for Children in the Digital Age? The impact of digital activities on children’s lives.

Pan, B., et al. (2024). Co-parenting, parental competence and problem behaviours in children. Humanities and Social Sciences Communications.

Piotrowski, K. (2020). Parental burnout: An introduction to theory and research. Psychologia Rozwojowa.

Roskam, I., & Mikolajczak, M. (2018–2022). International Investigation of Parental Burnout (IIPB). International Consortium on Parental Burnout.

Schoppe-Sullivan, S. J., et al. (2023). Patterns of coparenting and young children's social–emotional adjustment. Child Development.

Yakub, N. A., et al. (2024). A systematic review comparing pre–post COVID-19 parenting styles and mental health of parents/caregivers. Current Psychology.