Οικογενειακά Συστήματα: Πώς η Παιδική Ηλικία Διαμορφώνει την Ενήλικη Ζωή.

Οι εμπειρίες της παιδικής ηλικίας έχουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας και των σχέσεών μας ως ενήλικες. Η συστημική ψυχοθεραπεία μας δείχνει ότι κανένα άτομο δεν μπορεί να κατανοηθεί εκτός του οικογενειακού πλαισίου στο οποίο μεγάλωσε. Τα οικογενειακά μοτίβα και οι άρρητοι κανόνες που κυριαρχούν στην οικογένεια συνεχίζουν να επηρεάζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε, νιώθουμε και σχετιζόμαστε.

Η Οικογένεια ως Σύστημα

Η θεωρία των οικογενειακών συστημάτων (Bowen, 1978) περιγράφει την οικογένεια ως ένα δίκτυο όπου κάθε αλλαγή σε ένα μέλος επηρεάζει τους υπόλοιπους. Ένα παιδί μπορεί να αναλάβει ρόλους για να κρατήσει ισορροπία μέσα στην οικογένεια:

να γίνει ο «ειρηνοποιός» σε μια οικογένεια με συγκρούσεις ή ο «άριστος μαθητής» σε μια οικογένεια με υψηλές απαιτήσεις.
Αυτοί οι ρόλοι μπορεί να είναι χρήσιμοι στην παιδική ηλικία, αλλά στην ενήλικη ζωή συχνά μας περιορίζουν.

Ρόλοι και Οικογενειακά Μοτίβα

Η συστημική θεραπεία αναδεικνύει ότι οι οικογενειακοί ρόλοι, όπως «ο υπεύθυνος», «ο επαναστάτης» ή «ο φροντιστής», συνεχίζουν να επηρεάζουν τις επιλογές μας. Έρευνες στην προσκόλληση (attachment theory) δείχνουν ότι οι πρώιμες σχέσεις με τους γονείς καθορίζουν το πώς θα σχετιστούμε αργότερα στην ενήλικη ζωή (Ainsworth et al., 1978).

Διαγενεακή Μετάδοση

Τα οικογενειακά μοτίβα δεν σταματούν σε μία γενιά. Συχνά μεταφέρονται ασυνείδητα από τους γονείς στα παιδιά. Δυσκολίες στην έκφραση συναισθημάτων, φόβοι ή άλυτες συγκρούσεις μπορεί να επαναλαμβάνονται σε πολλές γενιές (Bowen, 1978). Η επίγνωση αυτής της διαδικασίας είναι το πρώτο βήμα για να «σπάσουμε τον κύκλο».

Θεραπεία και Προσωπική Αλλαγή

Η αναγνώριση των οικογενειακών μοτίβων δεν σημαίνει ότι είμαστε καταδικασμένοι να τα επαναλάβουμε. Η ψυχοθεραπεία βοηθά να κατανοήσουμε πώς μας έχει επηρεάσει η οικογένεια καταγωγής και μας δίνει τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε νέους, πιο υγιείς τρόπους σχέσης.

Με την ενσυνειδητότητα και την αυτογνωσία, μπορούμε να τιμήσουμε το παρελθόν μας, χωρίς να αφήνουμε τις παλιές ιστορίες να ορίζουν το μέλλον μας.

Συμπέρασμα

Η παιδική μας ηλικία αποτελεί το θεμέλιο της ενήλικης ζωής. Μέσα από την κατανόηση των οικογενειακών συστημάτων και τη δουλειά στη συστημική ψυχοθεραπεία, μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα μοτίβα που μας περιορίζουν και να επιλέξουμε πιο υγιείς δρόμους για τις σχέσεις και την προσωπική μας ανάπτυξη.

Βιβλιογραφία:

Ainsworth, M. D. S., Blehar, M. C., Waters, E., & Wall, S. (1978). Patterns of attachment: A psychological study of the strange situation. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum.

Bowen, M. (1978). Family therapy in clinical practice. New York: Jason Aronson.

Mikulincer, M., & Shaver, P. R. (2007). Attachment in adulthood: Structure, dynamics, and change. New York: Guilford Press.

Minuchin, S. (1974). Families and family therapy. Cambridge, MA: Harvard University Press.

Nichols, M. P., & Davis, S. D. (2020). Family therapy: Concepts and methods (12th ed.). Boston: Pearson.