Τι είναι η Συμβουλευτική Ψυχολογία

Η Συμβουλευτική Ψυχολογία αποτελεί έναν από τους βασικούς κλάδους της εφαρμοσμένης ψυχολογίας και εστιάζει στην προαγωγή της ψυχικής ευεξίας, στην πρόληψη ψυχολογικών δυσκολιών και στην ενδυνάμωση του ατόμου ώστε να διαχειρίζεται πιο αποτελεσματικά τις προκλήσεις της ζωής του.

Σε αντίθεση με τις πιο "κλινικές" προσεγγίσεις που εστιάζουν κυρίως στη διάγνωση και θεραπεία ψυχικών διαταραχών, η συμβουλευτική ψυχολογία έχει ανθρωπιστικό και αναπτυξιακό προσανατολισμό· βλέπει τον άνθρωπο όχι ως "πάσχοντα", αλλά ως ένα ολιστικό ον που διαθέτει δυνατότητες για εξέλιξη, αυτογνωσία και αλλαγή.

Η φιλοσοφία της Συμβουλευτικής Ψυχολογίας

Η Συμβουλευτική Ψυχολογία βασίζεται στην πεποίθηση ότι κάθε άνθρωπος έχει μέσα του δυνάμεις, αξίες και πόρους, που μπορεί να αξιοποιήσει όταν βρεθεί στο κατάλληλο υποστηρικτικό πλαίσιο. Ο ρόλος του ψυχολόγου δεν είναι να δώσει «λύσεις», αλλά να διευκολύνει τη διερεύνηση του εσωτερικού κόσμου του συμβουλευόμενου, να αναδείξει τις δυνατότητές του και να ενισχύσει την αυτοαποτελεσματικότητά του (Bandura, 1997).

Σύμφωνα με τον Carl Rogers (1951), ένας από τους θεμελιωτές της ανθρωπιστικής προσέγγισης, η συμβουλευτική διαδικασία στηρίζεται σε τρεις βασικές αρχές:

• Ενσυναίσθηση – η ικανότητα του ψυχολόγου να βλέπει τον κόσμο μέσα από τα μάτια του συμβουλευόμενου.
• Ανευ όρων αποδοχή – η αποδοχή του ατόμου όπως είναι, χωρίς κριτική.
• Αυθεντικότητα – η γνήσια και ειλικρινής στάση του ψυχολόγου μέσα στη σχέση.

Πώς λειτουργεί η συμβουλευτική διαδικασία

Η συμβουλευτική ψυχολογία εφαρμόζεται σε ατομικό, ομαδικό, οικογενειακό ή επαγγελματικό πλαίσιο. Παρότι κάθε προσέγγιση έχει τις ιδιαιτερότητές της, υπάρχουν κάποια κοινά στάδια:

1.-Δημιουργία θεραπευτικής σχέσης
Η σχέση εμπιστοσύνης είναι το πιο κρίσιμο στοιχείο. Ο συμβουλευόμενος πρέπει να νιώσει ασφάλεια για να εκφράσει συναισθήματα και δυσκολίες χωρίς φόβο κριτικής.

2.- Διερεύνηση και κατανόηση
Μέσα από συζήτηση, ενεργητική ακρόαση και ερωτήσεις, ο ψυχολόγος βοηθά το άτομο να αναγνωρίσει τι το δυσκολεύει, πώς σκέφτεται, πώς αντιδρά και ποιοι παράγοντες συντηρούν το πρόβλημα.

3.- Θέσπιση στόχων
Μαζί καθορίζουν συγκεκριμένους, ρεαλιστικούς και μετρήσιμους στόχους (π.χ. διαχείριση άγχους, βελτίωση επικοινωνίας, ενίσχυση αυτοπεποίθησης).

4.- Παρέμβαση και αλλαγή
Ανάλογα με τη θεωρητική προσέγγιση, χρησιμοποιούνται τεχνικές όπως:

γνωσιακή αναδόμηση,
ασκήσεις ενσυνειδητότητας (mindfulness),
παιχνίδι ρόλων,
συστημική αναπλαισίωση,
ή αναστοχασμός βιωμάτων.

5.- Αξιολόγηση και ολοκλήρωση
Η διαδικασία ολοκληρώνεται όταν το άτομο έχει πετύχει τους στόχους του ή έχει αποκτήσει τα απαραίτητα εργαλεία για να συνεχίσει την πορεία του με αυτονομία.

Πότε μπορεί να βοηθήσει η Συμβουλευτική Ψυχολογία

Η συμβουλευτική ψυχολογία δεν απευθύνεται μόνο σε άτομα με ψυχικά προβλήματα, αλλά και σε όσους επιθυμούν προσωπική ανάπτυξη ή βρίσκονται σε φάσεις μετάβασης.

Μπορεί να βοηθήσει σε θέματα όπως:

-Διαχείριση άγχους και συναισθημάτων
-Διαπροσωπικές συγκρούσεις
-Επαγγελματική κόπωση (burnout)
-Θέματα αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης
-Δυσκολίες λήψης αποφάσεων
-Πένθος ή χωρισμός
-Αναζήτηση νοήματος και σκοπού ζωής

Η σημασία της σχέσης συμβούλου–συμβουλευόμενου

Η θεραπευτική σχέση θεωρείται ο πιο σημαντικός παράγοντας επιτυχίας στη συμβουλευτική (Norcross & Lambert, 2011). Η σχέση αυτή χαρακτηρίζεται από αμοιβαίο σεβασμό, αυθεντικότητα και συνεργασία.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, το άτομο μαθαίνει να συνδέεται με τον εαυτό του και με τους άλλους με πιο υγιείς, λειτουργικούς τρόπους.

Η συμβουλευτική ψυχολογία δεν υπόσχεται μια "τέλεια" ζωή, αλλά μια πιο συνειδητή ζωή — όπου το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να επιλέγει πιο συνειδητά και να χτίζει σχέσεις που το τρέφουν. Είναι μια διαδικασία εσωτερικής ανακάλυψης, αυτοφροντίδας και νοήματος.

Βιβλιογραφία:

Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The Exercise of Control. W.H. Freeman.
Corey, G. (2016). Theory and Practice of Counseling and Psychotherapy. Brooks/Cole.
Norcross, J. C., & Lambert, M. J. (2011). Psychotherapy relationships that work II. Psychotherapy, 48(1), 4–8.
Rogers, C. R. (1951). Client-Centered Therapy. Houghton Mifflin.
Wampold, B. E. (2015). How important are the common factors in psychotherapy? An update. World Psychiatry, 14(3), 270–277.